Već nekoliko godina najsiromašniji građani Srbije, zahvaljujući Uredbi o energetski zaštićenom kupcu, imaju mogućnost da deo kilovata, kao i određene količine prirodnog gasa, potroše bez plaćanja.

Među onima koji ostvare to pravo najviše je onih koji koriste povlasticu pri plaćanju struje jer energetski zaštićeni kupci imaju pravo da bez plaćanja potroše odgovarajući broj kilovata tokom cele godine, dok se povlastica za prirodni gas može koristiti tokom grejne sezone. U prvoj polovini ove godine pravo na besplatne kilovate ostvarilo je oko 75.000 domaćinstava, što je gotovo isto kao i lane, dok u odnosu na 2016. godinu, kada je pravo iskoristilo oko 65.000 domaćinstava, deo potrošenih kilovata besplatno koristi oko 10.000 domaćinstava više. Na terotoriji Novog Sada je do kraja juna podneto oko 1.100 zahteva, a status energetski ugroženog kupca steklo je 1.036 domaćinstava, dok je prošle godine to pravo imalo njih ukupno 1.715.
75.000 domaćinstava koristi besplatne kilovate

Iako se prilikom donošenja ove uredbe procenjivalo da bi pravo na tu beneficiju moglo tiostvari i više od 200.000 domaćinstava, taj broj do sada nije dostignut. Razlozi za daleko manje onih koji su zatražili i ostvarili status energetski zaštićenog kupca mogli bi biti nedovolja informisanost građana, neažurnost pojedinih lokalnih službi, ali i to što je potrebno zadovoljiti nekoliko kriterijuma, od kojih su presudni imovinsko stanje i prihodi, kao i broj članova domaćinstva. Uz to, procedura za sticanje statusa energetski zaštićenog kupca podrazumeva da se građani prijave u lokalnim samoupravama i pri tom dostave dokaze da su socijalno ugroženi, što znači da je potebno pribaviti i priložiti niz dokumenata i izdvojiti za to određene pare.
200 kilovata mesečno besplatno za četvoročlanu porodicu

Uredbom je predviđeno da energetski zaštićeni kupci mogu bez plaćanja da potroše određeni broj kilovata u zavisnosti od broja članova domaćinstva. Domaćinstvo s jednim članom tokom cele godine može besplatno trošiti 120 kilovata mesečno, s dva i tri člana 160, sa četiri i pet članova 200, a domaćinstva sa šest i više članova mogu besplatno trošiti 250 kilovata mesečno. Da bi se ostvarilo pravo na status energetski zaštićenog kupca za jednočlano domaćinstvo granica je prihod do 14.116,35 dinara, s dva i tri člana do 20.553,09, za porodice sa četiri i pet članova do 26.985,61, a sa šest i više članova do 33.935,92 dinara.

Broj domaćinstava koja su stekla status energetski zaštićenog kupaca i pravo da deo potrošenih kilovata koriste besplatno je u prvoj polovini ove godine dostigao ukupan broj onih koji su to pravo ostvarili lane. Budući da je to manje od onoga što se očekivalo, Vlada Srbije, uz podršku Svetske banke, radi na povećanju broja domaćinstava koja mogu ostvariti to pravo.

Važno je i da oni koji se prijave za dobijanje statusa energetski zaštićenog kupca znaju da se računi za struju moraju plaćati redovno, odnosno ne smeju da imaju dugovanja, ali i da ne troše više kilovata od propisanih limita jer se time obezbeđuje da se deo potrošenih kilovata ne plaća. Ukoliko se troši više struje od one koja obezbeđuje pravo da se deo električne energije troši besplatno, račun neće biti umanjen. To, praktično, znači da domaćinstvo može ostvariti pravo na umanjenje mesečne obaveze za određene količine električne energije ukoliko je mesečna potrošnja, u obračunskom periodu, svedena na 30 dana, manja ili jednaka četvorostrukoj količini električne energije na koje energetski zaštićeni kupac ima pravo.